27 Dhjetor, 2014

Një përkthim i shkëlqyer nga origjinali norvegjisht prej Ermir Pulahës

(Pjesë nga libri)

KOPSHTI I EDENIT

…në njëfarë mënyre, diçka duhet të ketë ardhur nga asgjë…

10559678_789789671073557_4812980956787314971_n
Këtë libër mund ta porosisni te ShtëpiaeLibrit

Sofie Amundsen po kthehej nga shkolla për në shtëpi. Një pjesë të rrugës e bëri së bashku me shoqen e saj Jorunin, duke biseduar për robotët. Joruni thoshte që truri i njeriut ishte si një kompjuter i ndërlikuar, por Sofia nuk ishte e sigurt a ishte në një mendje me të. Një qenie njerëzore duhet të jetë diçka më tepër se një makinë.

Tek supermarketi ato u ndanë. Sofia jetonte në fund të një grumbulli shtëpish dhe bënte dyfishin e rrugës së Jorunit për të vajtur në shkollë. Dukej sikur shtëpia ishte në fund të botës, sepse pas saj nuk kishte ndërtesë tjetër. Aty fillonte pylli.

Pasi kaloi rrugën kryesore, u fut tek kthesa e kapitenit. Vetëm të shtunave dhe të dielave mund të kalonte njeri andej.

Ishte një nga ditët e para të majit. Nëpër kopshte kurorat e luleve mbulonin tokën poshtë pemëve. Drurët e blirit ishin mbuluar nga një shtresë e hollë lulëzimi jeshil.

A nuk është e çuditshme që gjithçka çel e lulëzon pikërisht në këtë stinë të vitit? Çfarë e bën këtë masë të gjelbërt vegjetative të mbijë nga toka menjëherë sa gjen ngrohtësi, kur zhduket edhe gjurma e fundit e dëborës?

Sofia i hodhi një sy kutisë së postës, ndërsa hapte derën e kopshtit të saj. Si rregull, aty gjeje një grumbull reklamash dhe disa zarfe të mëdhenj për nënën, që duheshin hedhur në tavolinën e kuzhinës para se të ngjitej lart për të filluar detyrat. Për babain vinin vetëm disa letra nga banka. Babai i Sofies nuk ishte një baba i zakonshëm. Ai ishte kapiten i një anije-çisternë dhe pjesën më të madhe të vitit e kalonte jashtë shtëpisë. Gjatë atyre pak javëve që qëndronte në shtëpi, vinte rrotull duke e bërë të këndshme jetën, si për Sofien, ashtu dhe për nënën e saj. Por kur ai ikte për lundrim, ndihej tepër larg tyre.

Atë ditë kishte vetëm një letër, dhe ajo ishte për Sofien.

Mbi zarfin e bardhë shkruhej: “Sofie Amundsen”, “Rruga e Bilbilave”, Nr. 3. Asgjë më tepër. Nuk kishte as emrin e dërguesit dhe as ndonjë pullë.

Ajo mbylli derën e kopshtit dhe hapi zarfin menjëherë. Prej andej nxori vetëm një letër në madhësinë e zarfit. Aty shkruhej: Kush je ti?

Asgjë më tepër. Letra nuk kishte as përshëndetje dhe as emrin e dërguesit, vetëm ato tri fjalë të shkruara me dorë me një pikëpyetje të madhe pas.

Ajo e kontrolloi zarfin edhe një herë. Zarfi ishte pikërisht për të. E kush mund ta kishte hedhur në kutinë e postës?

Sofia shpejtoi të futej në shtëpi. Si zakonisht, macja Sherakan doli nga shkurret, kërceu në shkallët e para dhe arriti të futej nëpër derë, përpara se ajo ta mbyllte.

Pës, pës, pës!

 

Kur e ëma mërzitej nga ndonjë gjë tjetër, shtëpinë ku banonin e quante menazheri. Menazheria ishte një koleksion kafshësh të ndryshme që i takonin Sofies, nga të cilat ajo ishte tepër e kënaqur. Në fillim ajo kishte marrë një akuarium me tre peshq të kuq, me emrat Gulltop, Rodhete dhe Svartepeter. Pastaj shtoi dhe papagajtë Smitt dhe Smule, më vonë breshkën Govinda, dhe në fund vinte mjalti: macja Sherakan.

Të gjitha këto ia kishin dhënë në këmbim të nënës, që vinte vonë nga puna, dhe babait që qëndronte gjatë në lundrim.

Sofia e hoqi çantën e shkollës dhe i vuri maces një tas me ushqim. Pastaj u ul në një stol në kuzhinë me letrën misterioze në dorë.

Kush je ti?

Nuk e dinte. Ajo ishte Sofie Amundsen, natyrisht, por se kush ishte në të vërtetë deri atë çast nuk e dinte saktësisht.

Çdo të ndodhte po të kishte pasur një emër tjetër? Anne Knutsen, për shembull. A do të kishte qenë tjetër njeri?

Iu kujtua se një herë babai kishte dashur ta thërrisnin Synnove. Sofia provoi të paraqitej si Synnove Amundsen. Jo, kjo nuk shkonte. Ishte gjithmonë një person tjetër që paraqitej kështu.

U ngrit dhe vajti në banjë me zarfin e çuditshëm në dorë. Qëndroi para pasqyrës dhe po shikonte veten drejt në sy.

– Unë jam Sofie Amundsen, – tha ajo.

Vajza në pasqyrë nuk reagoi fare. Çfarëdo lëvizje që bënte Sofia e bënte edhe ajo. Sofia provoi ta kapte në befasi me një lëvizje të shpejtë, por edhe vajza tjetër iu përgjigj me të njëjtën shpejtësi.

– Kush je ti? – e pyeti Sofia.

Nuk mori ndonjë përgjigje, por ndjeu në çast se nuk ishte në gjendje të dallonte se kush e bëri pyetjen, ajo apo vajza në pasqyrë.

Sofia me gishtin tregues shtypi hundën në pasqyrë dhe tha:

– Ti je unë.

Meqenëse nuk mori ndonjë përgjigje, e ktheu fjalinë së prapthi dhe tha:

– Unë jam ti.

Sofia nuk kishte qenë ndonjëherë e kënaqur me paraqitjen e saj të jashtme. Kishte dëgjuar shpesh se kishte sy të bukur si bajame, por ishte e sigurt se këtë ia thoshin ngaqë hundën e kishte tepër të vogël dhe gojën pak si të madhe. Edhe veshët i kishte si shumë afër syve. Më keq nga të gjitha i kishte flokët dhe atyre nuk kishte se çfarë t’u bënte. Nganjëherë, i ati i shkonte dorën mbi flokë dhe e quante “vajza me flokë lini”, sipas një pjese muzikore të Claude Debussy-it. Dhe kush ia thoshte këtë, ai që ishte i dënuar të mbante gjithë jetën ata flokët e tij të zinj, si presh. Asnjë lloj shampoje dhe kremi nuk i bënin derman flokëve të Sofies.

Nganjëherë ajo mendonte se mugesa e bukurisë i vinte ngaqë e ëma i kishte treguar se kishte pasur një lindje të vështirë. Po a është me të vërtetë lindja ajo që vendos se si do ta kesh paraqitjen tënde të jashtme?

A nuk është për t’u zemëruar kur nuk e di se cili je? Dhe a nuk ishte e pakuptueshme që nuk mund të vendoste për paraqitjen e saj të jashtme? Ajo kishte ardhur vetëm si dhuratë. Ndoshta miqtë e saj mund t’i zgjidhte, por veten e saj nuk kishte pasur mundësi ta zgjidhte. Pa le që ajo as që kishte pasur në dorë që të bëhej njeri.

Çfarë ishte një qenie njerëzore?

Sofia shikoi përsëri vajzën në pasqyrë.

Unë po shkoj lart për të bërë detyrat e biologjisë, tha si për t’u shfajësuar, dhe doli në korridor.

Jo, më mirë po dal jashtë në kopsht, mendoi ajo.

Pës, pës, pës!

Sofia e shtyu macen nga shkallët dhe mbylli derën pas saj.

Kur po rrinte jashtë në rrugicë, me zarfin enigmatik në dorë, ndjeu diçka të çuditshme. Iu duk vetja si një kukull, që papritmas kishte ardhur në jetë nga një dallgë magjike.

A nuk ishte një mrekulli që kishte ardhur në jetë pikërisht tani për të kërkuar përreth ndonjë aventurë të këndshme?

Sherakani kërceu lehtë në rrugicë dhe u fut në mes të disa shkurreve të dendura. Një mace e gjallë, e lëvizshme dhe gjithë energji, prej mustaqeve të saj të bardha e deri tek bishti i lakueshëm në fund të trupit të saj të zhdërvjellët. Edhe ajo ishte në kopsht, por jo për të njëjtën gjë që kishte shkuar Sofia.

Duke menduar për jetën, pak nga pak, filloi të kuptonte se nuk mund të jetonte mbi tokë përgjithmonë

Unë jam në këtë botë tani, mendonte ajo, por një ditë nuk do të jem më.

A kishte ndonjë jetë tjetër pas vdekjes? Kjo ishte një pyetje tjetër që mbetej gjithashtu pa përgjigje.

Nuk kishte kaluar shumë kohë që kur Sofies i kishte vdekur gjyshja. Ajo e kishte kujtuar atë pothuajse çdo ditë, për më tepër se gjysmë viti. A nuk ishte e padrejtë që njëherë merrte fund edhe vetë jeta?

Sofia vazhdonte të rrinte në rrugicë duke u menduar. Ajo provoi, në njëfarë mënyre, të harronte që nuk do të jetonte përgjithmonë, por ishte pothuajse e pamundur. Sapo fillonte të mendonte që ishte në jetë, menjëherë i vinte mendimi tjetër që jeta ka fund. E njëjta gjë ndodhte edhe kur mendonte të kundërtën. Sapo fillonte t’i vinte keq që një ditë do t’i duhej ta linte këtë botë, menjëherë mendonte se çfarë mrekullie është të jetosh. Ishin si dy anët e një monedhe, të cilën ajo e kthente dhe e rrotullonte nëpër gishta. Sa më e madhe dhe më e qartë bëhej njëra anë, aq më e madhe dhe më e qartë bëhej edhe ana tjetër. Jeta dhe vdekja ishin dy anë të të njëjtit proces.

Nuk mund të mendosh që je gjallë pa menduar se një ditë do të vdesësh, thoshte me vete. Mirëpo është po aq e pamundur të mendosh për vdekjen, pa menduar njëkohësisht se çfarë mrekullie është të jetosh.

Sofies iu kujtua se gjyshja kishte thënë afërsisht një gjë të tillë, ditën që mjeku ia kishte bërë të qartë sëmundjen: “Tani e kuptoj se sa e vlefshme është jeta.”

A nuk është e trishtueshme kur mendon se shumica e njerëzve sëmuren përpara se ta kuptojnë sa e bukur është jeta? Në çdo rast, atyre do t’u duhej të gjenin ndonjë zarf misterioz në kutinë e postës.

Ndoshta duhet të shikonte mos kishte ndonjë letër tjetër? Sofia vrapoi në drejtim të derës së kopshtit dhe pa brenda kutisë së postës. Dalloi një zarf tjetër të bardhë, krejtësisht si i pari. Mos nuk e kishte boshatisur plotësisht kutinë herën e parë?

Ky zarf, ashtu si i mëparshmi, mbante emrin e saj. Ajo e hapi dhe nxori një letër me të njëjtin format si letra e parë.

Prej nga ka ardhur toka? shkruhej aty.

Nuk e di, mendoi Sofia. Me siguri që asnjeri nuk e di dhe, për më tepër, kjo është një enigmë. Për herë të parë në jetën e saj, Sofia mendonte se nuk mund të jetohej në tokë pa pyetur të paktën se nga ka ardhur ajo.

Letrat misterioze ia kishin turbulluar kokën aq shumë, saqë ajo vendosi të shkonte të rrinte për njëfarë kohe në vendin e saj të fshehtë.

Ai ishte vendi i saj i preferuar supersekret. Ajo shkonte atje vetëm kur ishte shumë e zemëruar, shumë e mërzitur ose shumë e gëzuar. Atë ditë ajo ishte vetëm e turbulluar.

 

Shtëpia e kuqe gjendej në mes të një kopshti të madh. Aty kishte shumë shtretër të ngrohtë lulesh, kaçube frutash, pemë, një lëndinë me bar dhe një shilarës, si dhe një shtëpizë të vogël me një dhomë, të cilën gjyshi e kishte ndërtuar për gjyshen, kur ajo humbi fëmijën e parë, disa javë pas lindjes. Vajza e gjorë quhej Maria. Mbi gurin e varrit shkruhej: “Maria e vogël erdhi tek ne, na përshëndeti dhe iku përsëri.”

Poshtë, në një cep të kopshtit, pas manave të tokës, ishte një vend i dendur, ku nuk rriteshin as lulet e as manat e tokës. Në të vërtetë ishte një gardh i dendur shkurresh që dikur tregonte kufirin me pyllin. Por, meqenëse askush nuk kishte vënë dorë këto njëzet vjetët e fundit, ai ishte rritur dhe ishte shndërruar në një masë të dendur e të pakalueshme. Gjyshja thoshte se kjo ishte gjë e mirë, sepse, gjatë kohës së luftës, nuk i linte dhelprat të rrëmbenin pulat, kur ushqeheshin nëpër kopsht.

Për gjithë të tjerët gardhi i vjetër ishte po aq i panevojshëm sa dhe strofkat e lepujve në anën tjetër të kopshtit, por jo për Sofien.

Me sa i kujtohej, ajo kishte hyrë rastësisht në një shteg midis busheve dhe ishte gjendur befas në një hapësirë bosh, të madhe sa një kolibe. Asnjeri nuk e dinte këtë vend.

Me të dy zarfet në dorë, Sofia vrapoi nëpër kopsht, eci këmbadorazi duke dredhuar nëpër kaçube derisa kaloi shtegun. Vendi i fshehtë ishte aq i lartë, sa mund të qëndronte edhe në këmbë, por ajo u ul mbi disa rrënjë të trasha. Prej aty mund të vrojtonte midis hapësirave që formonin gjethet dhe kaçubet. Megjithëse vrimat nuk ishin më të mëdha se dy gisht, ajo kishte një pamje të qartë të të gjithë kopshtit. Kur ishte e vogël, kishte dëshirë të shikonte prej andej nënën dhe babanë që e kërkonin në të gjithë kopshtin.

Sofia mendonte se kopshti ishte një botë më vete. Sa herë që dëgjonte të flitej për Kopshtin e Edenit në Bibël, ajo shkonte e ulej atje, duke admiruar parajsën e saj të vogël.

Prej nga ka ardhur toka?

Nuk ia kishte fare idenë. Ajo dinte se toka ishte një planet i vogël në hapësirën qiellore. Po vetë hapësira qiellore nga ka ardhur?

Mund të mendosh se hapësira qiellore ka ekzistuar gjithmonë dhe në këtë rast nuk është e nevojshme të vrasësh mendjen se nga ka ardhur ajo. Por a është e mundur që diçka të ketë ekzistuar vazhdimisht? Diçka thellë tek ajo e kundërshtonte këtë gjë. Çdo gjë që ekziston, me siguri, duhet të ketë edhe një fillim. Kështu që hapësira qiellore mund të jetë krijuar nga ndonjë gjë tjetër.

Por në qoftë se hapësira qiellore ka ardhur nga ndonjë gjë tjetër, kjo gjëja tjetër përsëri duhet të ketë ardhur nga diçka. Sofia ndjeu se po e shkallëzonte problemin. Në fund të fundit, diçka do të ketë ardhur nga asgjë.

Por a është e mundur kjo? Nuk është kjo po aq e pamundur sa dhe ideja që bota ka ekzistuar vazhdimisht?

Në shkollë ajo kishte mësuar se Zoti është krijuesi i botës. Sofia po përpiqej t’i mbushte mendjen vetes se kjo ishte zgjidhja më e mirë e problemit. Por filloi të mendonte përsëri. Me dëshirë do ta pranonte arsyetimin se Zoti krijoi hapësirën qiellore. Por si është puna me Zotin vetë? A e krijoi ai veten nga asgjëja?

Përsëri kishte diçka thellë brenda saj që protestonte për këtë gjë. Edhe sikur Zoti të kishte krijuar gjithçka, ai duhej të kishte krijuar vete, përpara se të krijonte veten. Kështu, mbetet vetëm mundësia që Zoti të ketë ekzistuar vazhdimisht. Por këtë mundësi ajo sapo e kishte përjashtuar.

Çdo gjë që ekziston duhet të ketë një fillim.

Peeh!

Ajo i hapi të dy letrat përsëri.

 

Kush je ti?

Prej nga ka ardhur toka?

 

Çfarë pyetjesh! Po letrat nga vijnë? Edhe kjo ishte për t’u zgjidhur.

Kush vallë e kishte nxjerrë Sofien nga jeta e saj e përditshme dhe e kishte vënë ballë për ballë me enigmat e mëdha të universit?

 

Për të tretën herë, Sofia vajti tek kutia e postës.

Sapo kishte ardhur posta e ditës. Sofia kapi një pako të madhe me reklama, gazeta dhe disa letra për të ëmën. Ishte edhe një kartolinë me pamjen e një bregdeti tropikal. E ktheu kartolinën dhe pa që kishte pullë norvegjeze dhe vulën: “UN batalion”. A mund të ishte nga babai? Po a nuk ishte ai në një vend tjetër? Le që s’ishte as shkrimi i tij.

Sofia ndjeu pulsin t’i rrihte pak më shpejt, kur lexoi se kujt i ishte adresuar kartolina: “Hilde Møller Knag c/o Sofie Amundsen, Kløvervejen 3…”. Pjesa tjetër e adresës ishte në rregull. Ajo lexoi përmbajtjen.

 

E dashur Hilde. Të uroj nga zemra pesëmbëdhjetëvjetorin e lindjes. E kupton se unë dëshiroj të të bëj një dhuratë që do të të ndihmojë të rritesh. Kërkoj të falur që kartolinën e dërgoj në adresën e Sofies. Ishte rruga më e lehtë.

Të përqafoj, babai.

 

Sofia u kthye me vrap në kuzhinë. Mendjen e kishte të turbulluar.

Kush ishte kjo Hilde që mbushte pesëmbëdhjetë vjeçe, një muaj para ditëlindjes së saj?

Sofia mori librin e telefonave në korridor. Aty kishte shumë persona që mbanin mbiemrin Møller si dhe mbiemrin Knag, por asnjë, në të gjithë librin, nuk quhej Møller Knag.

Ajo e vështroi kartolinën edhe një herë. Ajo ishte krejt në rregull, me vulë dhe me pullë.

Përse duhej që një baba të dërgonte urimet e ditëlindjes në adresën e Sofies, kur duhej t’i dërgonte ato në një vend krejtësisht tjetër? Cili baba do të bënte një shaka të tillë, duke dërguar kartolinën e ditëlindjes së vajzës së tij në adresë tjetër. Si mundet që kjo të ishte “rruga më e lehtë” dhe si mund t’i gjente gjurmët e Hildes?

Sofia kishte një enigmë për të zgjidhur. Ajo provoi të vinte rregull në mendimet e saj.

Atë pasdite, në harkun kohor të dy orëve, ajo ishte ballafaquar me tre probleme. Problemi i parë ishte se kush i kishte hedhur dy zarfet e bardhë në kutinë e postës. Problemi i dytë kishte të bënte me pyetjet e vështira që përmbanin ato letra. Problemi i tretë ishte se kush ishte Hilde Møller Knag, dhe pse ajo mori një kartolinë ditëlindjeje të një vajze tjetër.

Ajo ishte e sigurt se tri problemet ishin të lidhur me njëri-tjetrin dhe kjo sepse deri atë ditë kishte bërë një jetë nga më të zakonshmet, pa e vrarë mendjen për asgjë.

{"email":"Email address invalid","url":"Website address invalid","required":"Required field missing"}
>